Gevangenissen

Ondanks de invoering van de noodwet blijft het aantal gedetineerden torenhoog. Wat in eerste instantie bedoeld was als een tijdelijke ademruimte voor ons gevangeniswezen, blijkt in de praktijk niet meer dan een lapmiddel. De realiteit is dat de overbevolking in de gevangenissen nauwelijks afneemt en dat de druk op personeel en infrastructuur ongezien groot blijft. De noodwet kan misschien tijdelijk wat cijfers verdoezelen, maar ze pakt de kern van het probleem niet aan. Zonder structurele maatregelen – zoals investeringen in alternatieve straffen, meer capaciteit, voldoende zorg voor geïnterneerden en een duidelijke hervorming van het strafuitvoerings-beleid ,blijft de situatie uitzichtloos. Voor het personeel betekent dit dat de werkdruk ondraaglijk blijft, met meer agressie, uitval en een groeiend gevoel van onveiligheid tot gevolg. Voor de samenleving betekent het dat justitie haar geloofwaardigheid dreigt te verliezen: wie kan vertrouwen hebben in een systeem dat zichzelf constant...

  De nieuwe gevangenis van Haren werd bij de opening voorgesteld als een moderne en vooruitstrevende instelling. Een complex dat de toekomst van detentie in ons land zou symboliseren, met meer humane omstandigheden voor gedetineerden en betere werkomstandigheden voor het personeel. Maar vandaag, amper geruime tijd na de ingebruikname, wordt duidelijk dat de realiteit ver afstaat van die belofte. Een modern gebouw zonder voldoende mensen De infrastructuur van Haren is zonder twijfel indrukwekkend. Hypermoderne technologie, kleinschalige leefeenheden en een architectuur die de detentie meer beheersbaar moet maken . Maar zonder voldoende personeel verliest al die innovatie haar kracht. Een gevangenis kan immers alleen functioneren als er voldoende en goed opgeleid personeel aanwezig is om de veiligheid te garanderen, zowel voor de gedetineerden als voor de medewerkers zelf. Veiligheid onder druk Het personeelstekort zorgt ervoor dat de werkdruk enorm oploopt. Medewerkers moe...

 Achter de muren van onze gevangenissen speelt zich een stille maar schrijnende realiteit af: de verlofachterstand van het personeel is ondertussen opgelopen tot meer dan 600.000 dagen . Dit cijfer spreekt boekdelen en is misschien wel het duidelijkste bewijs van de zware onderbezetting waarmee onze diensten kampen. Wat betekent dit concreet? Het betekent dat duizenden personeelsleden al jaren wachten om hun verdiende rust te kunnen opnemen. Het betekent dat men keer op keer kiest om de eigen gezondheid en het gezinsleven opzij te schuiven, enkel om ervoor te zorgen dat de gevangenissen blijven draaien. Het betekent ook dat jonge collega’s, die met enthousiasme aan de job beginnen, al snel geconfronteerd worden met een systeem dat hen structureel tekortdoet. De gevolgen zijn ernstig: Uitputting en burn-out nemen toe. Gezinnen betalen de prijs , want vrije tijd en verlofperiodes zijn vaak onzeker of onmogelijk. De veiligheid komt onder druk te staan, want vermoeid pe...

  De eerste weken van de zogenaamde noodwet liggen achter ons. Een maatregel die volgens de regering broodnodig was om eindelijk grip te krijgen op de dramatische overbevolking in onze gevangenissen. Maar vandaag, enkele weken later, moeten we helaas vaststellen dat de realiteit onveranderd blijft: onze gevangenissen puilen nog steeds uit. De noodwet bracht vooral papieren oplossingen. Cijfers en rapporten die op papier misschien de druk enigszins verlichten, maar in de praktijk blijft het personeel dagelijks geconfronteerd met een realiteit die niets met cijfers te maken heeft, maar alles met mensen. Mensen die met drie in een cel zitten die bedoeld is voor één. Personeel dat structureel onderbemand blijft en daardoor de veiligheid van zowel collega’s als gedetineerden niet meer kan garanderen. Voor de gedetineerden zelf verandert er nauwelijks iets. De overbevolking zorgt ervoor dat rehabilitatieprogramma’s worden uitgesteld of simpelweg niet doorgaan. Psychologische begeleid...

  Achter de hoge gevangenismuren van ons land zitten niet alleen gedetineerden, maar ook mensen die eigenlijk zorg nodig hebben: de geïnterneerden . Zij zijn niet crimineel in de klassieke zin. Zij zijn ziek. Zij hebben psychische problemen die hen tot daden hebben gedreven, maar waarvoor de rechter oordeelde dat ze behandeling nodig hebben in plaats van straf. Toch krijgen ze die behandeling vaak niet. Wat voorzien zou moeten zijn – therapie, begeleiding, uitzicht op herstel – blijft in realiteit een lege belofte. In plaats van zorg krijgen ze opsluiting. Een gevangenis geneest niet Een gevangenis kan veel, maar niet wat deze mensen nodig hebben. Waar er nood is aan psychologen, therapeuten en gespecialiseerde hulp, heerst er leegte. Het personeel, hoe toegewijd ook, is niet opgeleid om met zware psychiatrische problemen om te gaan. Het resultaat is schrijnend: mensen worden opgesloten, genegeerd en soms vergeten. Hun geestelijke gezondheid gaat achteruit. Sommigen verliezen helem...

 Recent kondigde minister Verlinden aan dat er een commissie wordt geïnstalleerd die de oplossing moet zoeken voor de overbevolking in onze gevangenissen . Het eerste rapport van die commissie wordt pas verwacht in 2028 . Voor de VSOA is dit onaanvaardbaar . Al jarenlang trekken we aan de alarmbel: de overbevolking leidt tot onveilige situaties , torenhoge werkdruk en een aantasting van de basisrechten van zowel personeelsleden als gedetineerden. VSOA: oplossingen moeten nu komen Het is niet de eerste keer dat er studiediensten, commissies of werkgroepen worden opgestart. Vaak verdwijnen hun aanbevelingen in de schuif of duurt het jaren voor er effectief iets verandert. Ondertussen worden gevangenispersoneel en gedetineerden elke dag geconfronteerd met de gevolgen van een systeem dat kraakt langs alle kanten. “ Het is al lang vijf voor twaalf. Als we moeten wachten tot 2028 voor een rapport, dan is het al 12u30. ” – zo stelt de VSOA. Concrete noden, vandaag Wat hebben we ...

 Onze veiligheidsdiensten staan dag in dag uit in de frontlinie om onze samenleving te beschermen. Politie , brandweer , gevangenispersoneel , hulpdiensten – allemaal geven ze het uiterste van zichzelf. Maar achter het uniform schuilt een harde realiteit: onderbezetting, verouderd materiaal, hoge werkdruk en een toenemende mentale belasting. De VSOA waarschuwt al langer: zonder structurele investeringen in mensen én middelen komt de veiligheid van zowel het personeel als de burger in het gedrang . De signalen zijn duidelijk: Personeelstekorten zorgen voor onhoudbare werkdruk. Verouderde infrastructuur en middelen maken het werk gevaarlijker. Onvoldoende ondersteuning leidt tot mentale en fysieke uitputting. Het is niet voldoende om applaus te geven of woorden van dank te uiten na een crisis. Er moeten daden volgen. VSOA vraagt concrete maatregelen: Extra rekruteringen om de werkdruk te verlagen. Moderne en veilige uitrusting voor alle veiligheidsdiensten....

 Het werk van penitentiair personeel stopt niet zodra de gevangenispoort achter hen dichtvalt. Steeds vaker bereiken ons verontrustende signalen dat bedreigingen en intimidaties zich verplaatsen van binnen de gevangenis naar het privéleven van onze mensen. Waar ooit de gevangenismuren bescherming boden tegen dit soort gevaren, zien we nu dat personeelsleden en hun gezinnen doelwit worden in hun eigen straat, op sociale media of via anonieme berichten. Een dreigbrief onder de ruitenwisser. Een intimiderend telefoontje op een zaterdagavond. Een foto die rondgaat in een WhatsApp-groep. Dit gaat niet alleen over het personeelslid zelf – het raakt ook partners, kinderen, buren en vrienden. De psychologische impact is enorm. Het gevoel van veiligheid, dat voor ieder mens een basisrecht zou moeten zijn, wordt ondergraven. Onze collega’s leven met de constante alertheid dat ze in hun vrije tijd ook bekeken, gevolgd of bedreigd kunnen worden. Dat tast niet alleen hun welzijn aan, maar oo...

 Elke dag zetten duizenden personeelsleden in onze Belgische gevangenissen zich in om een uiterst complexe en vaak gevaarlijke omgeving draaiende te houden. Bewakers, administratief personeel, psychosociale diensten, onderhoudsteams – samen vormen zij de ruggengraat van een instelling die essentieel is voor de veiligheid van onze samenleving. Toch blijft hun eigen veiligheid vaak een onderbelicht thema. Veiligheid is geen luxe. Het is geen extraatje dat enkel aan bod mag komen wanneer de budgetten het toelaten of wanneer er een incident de media haalt. Veiligheid is een basisvoorwaarde. Het is een recht, verankerd in het idee dat iedereen in zijn of haar job mag rekenen op een gezonde en veilige werkplek. Toenemende risico’s Het gevangeniswezen kampt al jaren met structurele problemen: overbevolking, personeelstekorten, een groeiende instroom van gedetineerden met zware psychische problemen, en een infrastructuur die vaak verouderd is. Deze cocktail maakt dat het werk steeds zw...

 Het is opnieuw raak. In Mechelen trof een penitentiair beambte na zijn shift een bedreigend briefje onder de ruitenwisser van zijn wagen. Deze laffe daad is niet alleen een persoonlijke aanval, maar ook een zoveelste voorbeeld van de toenemende druk en agressie waarmee ons gevangenispersoneel geconfronteerd wordt. De aanvallen swingen de pan uit. In de afgelopen maanden zijn er meerdere incidenten gemeld waarbij collega’s niet alleen binnen, maar ook buiten de gevangenismuren geviseerd worden. Bedreigingen, intimidatie en zelfs fysieke aanvallen — het lijkt een schokkende nieuwe realiteit te worden voor wie elke dag zijn of haar job doet om onze samenleving veilig te houden. Dit is onaanvaardbaar. Onze penitentiaire beambten hebben al te maken met overvolle gevangenissen, onderbezetting en een zware werkdruk. Dat zij nu ook buiten hun werkplek geviseerd worden, is een brug te ver. Niemand zou in angst naar huis mogen rijden, bang voor wat hij of zij zal aantreffen. Het wordt h...

 In de coulissen van onze gevangenissen speelt zich dagelijks een stille strijd af. Een strijd die zelden het nieuws haalt, zelden applaus krijgt, maar des te meer respect verdient. Want wie dag in, dag uit werkt met geïnterneerden – mensen met een psychiatrische problematiek die door een rechter internering opgelegd kregen – verdient onze waardering, ons begrip en vooral: onze steun. Het werken met geïnterneerden is geen gewone job. Het vraagt geduld, empathie, psychologisch inzicht én een ijzersterke mentale weerbaarheid. Geïnterneerden zitten niet in de gevangenis om gestraft te worden, maar omdat ze zorg nodig hebben. En die zorg moet komen van mensen die in instellingen vaak noch de middelen, noch de erkenning krijgen om hun werk naar behoren te doen. Ons gevangenispersoneel, van penitentiair bewakingsassistent tot lid van de psychosociale dienst, vangt op wat elders in het systeem misloopt. Zij zijn de buffer tussen chaos en kalmte, tussen gevaar en veiligheid, tussen verwa...

  In een gesloten ruimte, ver van de publieke opinie, zit ik tegenover een ervaren penitentiair personeelslid. Een eerlijke babbel over hoe het écht is om vandaag te werken in de Belgische gevangenissen. Eddy De Smedt: Dankjewel dat je even tijd vrijmaakt. Dat op zich is vandaag al bijna een luxe geworden, niet? Personeelslid: (lacht flauwtjes) Tijd... We lopen constant achter de feiten aan. Elke dag voelt alsof je water aan het scheppen bent uit een zinkend schip, met een lepel. Eddy: Dat horen we steeds vaker. De combinatie van overbevolking en personeelstekort is ronduit gevaarlijk. Hoe ervaar jij dat? Personeelslid: Het is een ramp. Onze gevangenis is gebouwd voor een bepaald aantal mensen, maar er zitten er makkelijk 20 procent meer. Wij moeten die allemaal bewaken, begeleiden, controleren... maar ondertussen valt de ene na de andere collega uit. Ziekte, burn-out, gewoon op. Eddy: En er komt amper vervanging? Personeelslid: Exact. Je hoort dan: “er zijn vacatures”...

 In de Gentse gevangenis dreigt de overbevolking niet alleen het personeel te verpletteren, maar nu ook het laatste greintje menselijke waardigheid bij de gedetineerden te doen verdwijnen. Nieuwe signalen wijzen erop dat gevangenen die weigeren een zogenaamde grondslaper op hun cel te nemen, disciplinair worden gestraft. Wat jarenlang een tijdelijke noodoplossing moest zijn, is uitgegroeid tot een structurele wantoestand met gevaarlijke gevolgen voor zowel personeel als gedetineerden. Wat is een grondslaper? Een grondslaper is een gedetineerde zonder eigen bed, die op een matras op de vloer moet slapen – vaak in een cel die al te klein is voor twee personen. De term klinkt onschuldig, maar in realiteit gaat het over mensen die hun dagen en nachten moeten doorbrengen in uiterst onveilige en onmenselijke omstandigheden. Gedetineerden gestraft voor “weigering” Recent kregen we verontrustende meldingen binnen: wie in de gevangenis van Gent weigert om een derde persoon op de cel te...

 Vandaag treedt de langverwachte noodwet voor de Belgische gevangenissen officieel in werking. Een wet die bedoeld is om tijdelijk verlichting te brengen in de schrijnende situatie van onze penitentiaire instellingen, waar overbevolking en personeelstekorten al jarenlang de dagelijkse realiteit zijn. De VSOA-gevangenissen erkent dat deze noodwet op korte termijn enige ademruimte kan bieden, maar wij blijven realistisch: deze maatregel alleen zal het structurele probleem niet oplossen . De uitdagingen waarmee ons gevangeniswezen kampt, zijn te groot om met louter noodmaatregelen weg te werken. Onze hoop is dat deze wet een aanloop vormt naar echte, duurzame hervormingen . Hervormingen die zich richten op: Structurele personeelsaanwervingen en het aantrekken van nieuwe collega’s door betere arbeidsvoorwaarden. Betere detentieomstandigheden om recidive te voorkomen. Investeringen in alternatieve straffen en begeleidingstrajecten om de druk op de gevangenissen te verl...

 Minister Verlinden kondigde onlangs aan dat ze tegen 2030 maar liefst 2037 bijkomende gevangenisplaatsen wil creëren. Een ambitieus plan, maar het roept meteen ook enkele fundamentele vragen op. Want hoe wil men deze extra capaciteit bemannen terwijl we vandaag al kampen met ernstige personeelstekorten ? In bijna alle penitentiaire instellingen is het een dagelijkse uitdaging om roosters rond te krijgen, verlof toe te staan of zieke collega’s te vervangen. Het aantrekken én behouden van gemotiveerd personeel is nu al een probleem. Daarnaast rijst de vraag: was het niet net de bedoeling om de gevangenispopulatie af te bouwen ? Het nieuwe strafwetboek zou toch meer inzetten op alternatieve straffen, bemiddeling en aangepaste trajecten, in plaats van louter opsluiting? Door nog meer cellen te bouwen, dreigt het beleid eerder de instroom te faciliteren dan structureel te werken aan een daling van het aantal gedetineerden. En dan zijn er de structurele problemen die al jaren aansl...