Gevangenispersoneel draait op noodstroom door overbevolking

 De Belgische gevangenissen kreunen onder een structureel probleem dat al jaren aansleept: overbevolking. Terwijl de discussies vaak gaan over infrastructuur, nieuwe gevangenissen of detentiebeleid, blijft één realiteit te weinig belicht: het personeel dat dag in, dag uit op noodstroom draait om een systeem overeind te houden dat eigenlijk al lang is ingestort.

Een werkvloer in permanente crisisstand

Waar detentie normaal een gecontroleerde, veilige en humane omgeving moet zijn, werkt het personeel vandaag in omstandigheden die precies het omgekeerde zijn. De overbevolking is zo extreem dat basisnormen simpelweg niet kunnen worden nageleefd:

• te weinig personeel voor te veel gedetineerden,

• afdelingen die tot 150% gevuld zijn,

• grondslapers,

• nauwelijks tijd voor toezicht, begeleiding of herstel,

• en een werkdruk die elke professionele grens overschrijdt.

Wanneer elke shift voelt als brandjes blussen, is het duidelijk dat gevangenissen niet langer functioneren binnen de wettelijke en menselijke grenzen.

De Basiswet is theorie geworden

De Basiswet van 2005 legt vast dat detentie menswaardig moet verlopen, voor gedetineerden én voor personeel. Maar door de overbevolking wordt deze wet meer en meer een papieren document.

Het personeel weet exact wat nodig is voor humane detentie, maar ze krijgen simpelweg de middelen en omstandigheden niet om die wet toe te passen. Daardoor worden ze ongewild de uitvoerders van een systeem dat tegen de eigen regels ingaat.

Ze moeten buitenwettelijk werken, omdat de realiteit hen geen andere keuze laat.

Morele uitputting: het onzichtbare gevaar

Fysieke uitputting is één ding, maar het echte gif zit in de moraal. Personeelsleden weten dat ze niet kunnen bieden wat de wet voorschrijft. Ze zien de druk op gedetineerden toenemen, ze voelen de frustratie, en ze dragen elke dag de verantwoordelijkheid van een te zware lading.

De gevolgen laten zich raden:

• stress,

• gevoelens van onmacht,

• toenemende agressie op de werkvloer,

• burn-out,

• een groeiend aantal collega’s dat uitvalt of vertrekt.

Het personeel draait op de laatste reserves — op noodstroom — zonder uitzicht op structurele verlichting.

Een personeelstekort dat alles verergert

Terwijl het aantal gedetineerden blijft stijgen, blijft het personeelsbestand krimpen. Vacatures geraken niet ingevuld, collega’s vallen uit en nieuwe medewerkers haken te snel af door de ondraaglijke druk.

Zo ontstaat een vicieuze cirkel:

1. Meer gedetineerden →

2. Meer druk op personeel →

3. Meer collega’s die uitvallen →

4. Nog minder personeel →

5. Nog meer druk.

Dit is geen incident meer, maar een systeem dat dicht bij een totale kortsluiting staat.

Tijd voor echte keuzes

De politiek heeft de realiteit op het terrein jarenlang laten ontsporen. Overbevolking wordt aangepakt met pleisters: bijsturen, verplaatsen, noodmaatregelen. Maar pleisters helpen niet als de patiënt al op intensieve zorg ligt.

Echte oplossingen vragen moed:

• structurele alternatieven voor detentie,

• voldoende en duurzame aanwervingen,

• respect voor de Basiswet als minimale norm,

• en een eerlijk debat over capaciteit versus beleid.

Zonder die keuzes blijft het personeel de rekening betalen.

Het systeem werkt alleen nog dankzij het personeel

Een harde waarheid: de Belgische gevangenissen functioneren vandaag niet dankzij het beleid, maar dankzij de veerkracht van het personeel dat ondanks alles blijft komen opdagen.

Maar niemand kan voor altijd op noodstroom werken. Niet zonder gevolgen.

Het is tijd om te investeren in een gevangeniswezen dat zijn eigen mensen niet uitput, maar ondersteunt. Want wie instaat voor veiligheid, begeleiding en menselijkheid verdient dat zelf ook.