Gevangenissen

 Wie door de poorten van een Belgische gevangenis stapt, betreedt niet zomaar een gesloten instelling. Je komt binnen in een wereld die op schrijnende wijze weerspiegelt hoe onze samenleving omgaat met kwetsbaarheid, uitsluiting en verantwoordelijkheid. Onze gevangenissen zijn, of we het nu willen of niet, een spiegel van de maatschappij die ze gebouwd heeft. Overbevolking als structureel probleem Al jaren kampen onze gevangenissen met structurele overbevolking. Nieuwe instellingen zoals die in Haren of Dendermonde lossen op korte termijn iets op, maar veranderen weinig aan de kern van het probleem: een strafbeleid dat blijft inzetten op opsluiting zonder voldoende alternatieven of nazorg. Meer cellen bouwen zonder fundamenteel na te denken over wie, waarom en hoe we mensen opsluiten, is als water gieten in een lekke emmer.  Kwetsbaren achter tralies In onze gevangenissen zitten niet alleen misdadigers. Je vindt er ook mensen met psychische problemen, mensen zonder papieren, v...

 Er bestaat een opvallende contradictie in hoe we denken over veiligheid, straf en onze leefomgeving. Enerzijds eisen we als samenleving rechtvaardigheid. We willen dat wie wetten overtreedt, gestraft wordt. We accepteren niet dat zware misdrijven onbestraft blijven of dat daders vrijuit gaan. We eisen veiligheid en orde. “Straffeloosheid is onaanvaardbaar,” klinkt het terecht vaak in het maatschappelijke debat. Maar anderzijds gebeurt er iets merkwaardigs zodra er een concrete oplossing op tafel ligt. Wanneer de overheid beslist om een nieuwe gevangenis te bouwen of een bestaande uit te breiden, komt er protest. Bewonersgroepen, lokale besturen of actiegroepen verzetten zich: “Niet in mijn achtertuin!” De gevangenis mag er zijn – maar liefst ergens ver weg, onzichtbaar, en vooral niet in de eigen buurt. Die tegenstelling is niet nieuw, maar ze is vandaag urgenter dan ooit. Onze gevangenissen kreunen onder de overbevolking. Het personeel zit op zijn tandvlees. Nieuwe en humane in...

 Agressie in de Belgische gevangenissen is geen nieuw fenomeen, maar het is er de voorbije jaren wél zichtbaarder en intenser op geworden. Wat vroeger als “incidenten” werden bestempeld, lijkt vandaag haast dagelijkse kost. Zowel personeel als gedetineerden worden erdoor getroffen, met ingrijpende gevolgen voor veiligheid, welzijn en de werking van onze penitentiaire instellingen. Een explosieve cocktail De toenemende agressie komt niet uit het niets. De gevangenissen kampen al jaren met structurele overbevolking , personeelstekorten en een gebrek aan adequate zorg en begeleiding . Deze combinatie leidt tot spanningen die zich vertalen in verbaal en fysiek geweld. Personeelsleden worden uitgescholden, bedreigd of zelfs aangevallen. Ook tussen gedetineerden onderling neemt het geweld toe. De frustraties zijn begrijpelijk. Gedetineerden zitten vaak met psychische problemen, verslavingen of trauma’s, maar krijgen onvoldoende begeleiding. Anderzijds staat het personeel onder consta...

  VSOA-Gevangenissen reageert tevreden op de goedkeuring van de noodwet die in allerijl werd gestemd om de acute crisissen in de Belgische gevangenissen tijdelijk op te vangen. De maatregel biedt op korte termijn ademruimte om de veiligheid en werking in onze instellingen te garanderen. Toch willen wij als vakorganisatie een belangrijke kanttekening maken: deze wet is en blijft een tijdelijke pleister op een open wonde . De problemen van overbevolking, personeelstekort en uitblijvende investeringen in justitie zijn structureel . Een noodwet kan het systeem even rechthouden, maar lost de dieperliggende oorzaken van de crisis niet op. Zolang er geen politieke moed is om fundamenteel te hervormen en te investeren in personeel, infrastructuur én in een doeltreffend en menswaardig strafbeleid, blijft het dweilen met de kraan open . De gevangenissen kreunen al jaren onder de druk van een falend beleid. Het personeel loopt op de toppen van zijn tenen, geïnterneerden worden in een onme...

 De roep om een opwaardering van de job klinkt al jaren. Zeker binnen het gevangeniswezen is het geen loze kreet, maar een noodsignaal. De situatie is duidelijk: het personeel werkt zich elke dag uit de naad in omstandigheden die steeds moeilijker worden. Overbevolkte instellingen, agressie, personeelstekorten, chronische onderinvestering… En toch blijft men verwachten dat mensen blijven komen opdagen. Dat ze blijven volhouden. Blijven zorgen. Blijven beschermen. Maar hoe lang nog? De job van penitentiair beambte is zwaar, zowel fysiek als mentaal. Het vraagt alertheid, stressbestendigheid, communicatieve vaardigheden, sociale intelligentie én de moed om elke dag opnieuw in een complexe omgeving het hoofd koel te houden. En dat alles vaak zonder de erkenning die men in andere veiligheidsberoepen wél krijgt. Een opwaardering is dus geen gunst, het is een essentiële voorwaarde om het beroep leefbaar en aantrekkelijk te houden . Zonder structurele erkenning – in loon, werkomstandig...

 Elke dag opnieuw zetten duizenden personeelsleden zich in voor de werking van onze gevangenissen. In vaak bijzonder moeilijke omstandigheden — overbevolking, personeelstekorten, agressie, infrastructuurproblemen — blijven zij hun job doen met een groot verantwoordelijkheidsgevoel en menselijke inzet. Dit zijn de mensen die zorgen voor veiligheid, orde en begeleiding. Die op de vloer staan wanneer anderen wegkijken. Die luisteren, ondersteunen, en dag na dag het beste van zichzelf geven, vaak met te weinig erkenning van de buitenwereld. Of het nu gaat om penitentiair bewakingsassistenten, administratief personeel, verpleegkundigen, directieleden, psychologen of technici: zij dragen allemaal hun steentje bij aan het draaiend houden van een systeem dat zwaar onder druk staat. Zonder hen zou het gevangeniswezen simpelweg niet kunnen functioneren. We willen dan ook onze diepe waardering uitspreken. Niet alleen voor wat ze doen, maar vooral hoe ze het doen: met veerkracht, plichtsbe...

 Wie vandaag een voet binnen zet in een Belgische gevangenis, komt niet in een omgeving terecht waar orde, rust en re-integratie centraal staan. Integendeel. De realiteit is er één van overbevolkte cellen, uitgeput personeel en mensen die letterlijk op de grond moeten slapen. Dit is geen tijdelijke crisis. Dit is een structureel probleem dat al jaren aansleept. De cijfers liegen er niet om: steeds meer gedetineerden, steeds minder ruimte, steeds meer spanningen. Cellen ontworpen voor één persoon worden vaak gedeeld met twee of zelfs drie mensen. Hygiëne is ondermaats, toegang tot medische zorg is beperkt en basisrechten staan onder druk. Dat zijn de feiten, vandaag, in een modern Europees land. En dan zwijgen we nog over het personeel. Penitentiair beambten draaien dubbele shiften, kampen met burn-outs en zien dagelijks hoe het systeem faalt. Ze willen hun job naar eer en geweten doen, maar botsen op een muur van onmogelijke werkomstandigheden en een gebrek aan erkenning. Het is ...

 Het probleem van overbevolking en het chronisch tekort aan personeel in onze gevangenissen is al jarenlang bekend. Elke studie, elk rapport en elk signaal vanuit het terrein wijst in dezelfde richting: het systeem kraakt. Gevangenissen functioneren op de limiet, met personeel dat dag na dag het onmogelijke moet waarmaken. Wat ontbreekt, is niet kennis van de problemen. Wat ontbreekt, is politieke moed. Moed om keuzes te maken. Moed om te investeren in menswaardige detentieomstandigheden én in het personeel dat deze opdracht draagt. Moed om af te stappen van lapmiddelen en eindelijk te kiezen voor structurele oplossingen. Wie blijft zwijgen of uitstellen, draagt mee de verantwoordelijkheid voor het voortduren van deze crisissituatie.